Wist je dat...

• Kleuters nog amper in staat zijn zich te verplaatsen in de ander zijn beleving. Ze hebben een egocentrische kijk en bekijken de wereld nog sterk vanuit hun perceptie. 
   
• Een conflict vaak een kleuter in een soort overlevingsmodus zet, waardoor er even weinig tot geen ratio is. 
•  
• Een time out heel wat vaardigheden vraagt van een kleuter die ze eenvoudigweg nog niet hebben. 

Denk daar maar eens over na!

Het is een begrijpbare reactie: twee kinderen die elkaar in de haren vliegen of escaleren in een verbaal conflict worden door jou als volwassene uit elkaar gezet. Het is de meest efficiënte en effectieve weg naar rust voor jou als buitenstaander. Zo krijgen we overzicht en een reset van de situatie. Het is een manier om even zelf tot rust te komen en opnieuw helder te kijken naar een probleem. Wat er in dergelijke situatie gevraagd wordt, kan als volgt worden opgelijst: 

• Stop je gedrag 

• Reguleer helemaal zelfstandig dat torenhoog gevoel 
• Doe aan zelfreflectie zodat je inziet wat ieders perceptie is en wat alternatieve oplossingen zijn.  
• Zoek tenslotte ook zelfstandig een herstel in dit conflict.   

Nog erg moeilijk voor een kleuter.

Het is duidelijk dat deze vaardigheden om het eigen gedrag en denken te sturen complex zijn; voor een volwassene en al zeker voor een kleuter. Het vraagt gedragsinhibitie, emotieregulatie, metacognitie en cognitieve flexibiliteit. Executieve functies of zelfsturende vaardigheden die nog volop in ontwikkeling zijn of soms zelfs nog amper gestart zijn binnen de ontwikkeling van een kleuter. Want in een conflict kijkt een kleuter nog enkel door zijn bril. Hij ziet zijn onrecht, voelt zijn emotie en wil vooral zijn stuk zo snel mogelijk oplossen. Hij heeft het moeilijk om zijn gedrag daarbij te stoppen en sturen, kan die grote emotie vaak nog niet reguleren en heeft het al zeker moeilijk om aan zelfreflectie te doen.  

Wanneer je als ouder of leerkracht dan het conflict onderbreekt, zelf in sneltempo een analyse maakt en een oplossing opdringt, is dat voor jouw kleuter vooral heel verwarrend en niet te begrijpen. 

Een onmogelijk advies

Het volwassen advies: ‘Word even rustig en denk daar maar even over na’ komt dan ook in dovemansoren terecht. We vragen dan het onmogelijke en creëren een situatie waarbij de kleuter doet wat hij wel kan: verder denken vanuit zijn egocentrische kijk naar de situatie, zich nog meer onbegrepen en onbeholpen voelen, wat vaak leidt tot een escalatie in emotie en gedrag. 

"Moeten ze dan helemaal niet nadenken over zichzelf en hoe het anders aan te pakken? "

Zeker wel! Maar onze verwachtingen als volwassenen moeten haalbaar zijn. De metacognitieve vaardigheden of zelfreflectie staat bij kleuters nog maar in de startblokken. We kunnen deze vaardigheid al ondersteunen door ze bespreekbaar te maken, model te staan en ze keer op keer opnieuw te kaderen in dergelijke conflictsituaties. Zelfstandigheid en een gepast resultaat verwachten daarbij, is echter nog veraf. Zo kunnen we zonder begeleiding geen aha-moment bij een kleuter verwachten op een time out plek, nadenkstoel of in een strafhoek. Wel kunnen we een eerste stap ondersteunen in de ontwikkeling ervan. 

 Een aantal tips:

1. Start met externe spraak en geef jouw observaties mee: ik zie dat je… Deze spiegelspraak zorgt voor bewustwording van het eigen handelen en hoe dit zich naar de buitenwereld toont. Benoem het gedrag zo concreet mogelijk en geef daarbij eventueel in vraagvorm jouw interpretatie mee. 
   Bv: ‘Otto, ik zie dat je iets vertelt aan je buurman. Wilde je iets zeggen?’ 
2. Sta model in deze moeilijke vaardigheid. Zeg luidop wat je bij jezelf voelt, ziet en hoe je dan weer bijstuurt en verder gaat.  
   Bv: Ik ben wat te luid aan het praten. Ik probeer jullie iets te zeggen, maar ga niet meer schreeuwen. Ik wacht even tot het stil is. 
3. Oefen op rustige momenten de eerste stappen in deze zelfreflectie.  
   • Bespreek samen het denken over de mogelijke aanpak in een toekomstige activiteit of een activiteit die net afgerond werd.  
   • Gebruik procesvragen door oorzaak en gevolg te benoemen, door het resultaat te bespreken, maar ook door samen te kijken naar hoe je daartoe kwam.  
   • Gebruik belevingsvragen door enerzijds de eigen visie te benoemen, maar ook te zoeken naar hoe de andere deze situatie bekijkt en beleeft. 
4. Ondersteun deze oefengesprekken visueel bij kleuters die nog niet zo taalvaardig zijn.