Ruzies bij kleuters

Wist je dat...

• Een kleuter nog geen idee heeft wat de andere denkt of voelt. Perspectief nemen en zich verplaatsen in de ander, is een vaardigheid die nog niet of amper aanwezig is in de kleutertijd. 
• Een kleuter nog erg fragmentarisch kijkt naar de wereld. Het grote plaatje zien, rekening houden met alle factoren en actoren, dat lukt een kleuter niet. Zij zien één detail, focussen zich op dit fragment en baseren zich zo om verdere acties te ondernemen. 

• Een kleuter nog slechts een beperkte waaier heeft aan oplossingsstrategieën. Bij een conflict is het dan ook erg moeilijk om zo snel een passende reactie naar herstel te vinden. 
   

"Kleuters zien een ruzie vaak niet aankomen. Ze kunnen de ruzie bijgevolg niet voorkomen en hebben nog onvoldoende vaardigheden om het conflict op te lossen."

Spelen ontstaat enkel wanneer een kleuter zich veilig voelt. Binnen die veilige omgeving kan hij op verkenning gaan, experimenteren, verwerken en eindeloos oefenen van vaardigheden, emoties, woorden of bewegingen.  Eigen aan écht spelen is dat dit ongeremd, spontaan en in alle vrijheid kan gebeuren. Een spel bevat dan ook een hoge mate van impulsiviteit, hoge beweeglijkheid, ongeplande acties of een aangename chaos. 

Elke kleuter ziet daarbij het eigen spel, maar kan nog erg moeilijk inschatten wat de andere wil, doet of van plan is.  

We kunnen een groep spelende kleuters dus omschrijven als individuele ongeleide projectielen die niet afgestemd zijn op elkaar. Zo begrijp je dat met twee spelen in een rustige omgeving al een risico tot conflict inhoudt. Een speelplaats vol kleuters, zonder begeleiding, wordt dan als het ware een overwinning als er géén conflict ontstaat.  

Een kleuterconflict lijkt altijd heel plots te starten. Beide partijen botsen tegen een kleine onenigheid. Een klein detail, een fragment binnen een groter geheel, kan hen van de kaart brengen. Ze zien dan niet meer het hele plaatje, maar lopen vast op dat ene detail. Geen van beide partijen verwacht zich hieraan. Ze schrikken en schieten ongecontroleerd in een emotie. 

Net als bij een explosie gaat de emotie van niets naar een luide knal.  

Een kleuter heeft nog onvoldoende handvatten om zichzelf te kalmeren. Hij wordt overspoeld door die grote emotie en kan bijgevolg de weinige oplossingen die hij kent niet meer gericht inzetten. Hij verliest zich helemaal in het conflict.  

--> De kleuters begrijpen elkaar niet meer.  

--> De verbinding tussen beide partijen wordt verbroken. 

In de wereld van een kleuter gaat conflict vaak hand in hand met een schuldvraag. Daar lijkt steeds de oplossing van het probleem te liggen. Echter, in realiteit, vinden beide kleuters oprecht dat ze geen schuld treffen, of de schuldvraag is duidelijk, maar er heerst angst voor de strafmaat en de kleuter in kwestie durft geen verantwoordelijkheid te nemen. 

Een herkenbare, steeds terugkerende impasse ontstaat. 

 Een aantal tips:

1. Wees geen rechter die beslist wie schuld treft en wie niet. Hang ook geen strafmaat aan wat gebeurde of ga niet mee in de discussie naar gelijk tussen beide kinderen. Normaliseer een kleuterconflict en hanteer ook zelf de mindset dat een conflict niet zozeer vanuit een slechte intentie ontstaat, maar vanuit een sociaal-emotionele onkunde. Dat zorgt voor spreekruimte. 
   
   
2. Zet het gevoel dat je bij jouw kinderen ziet, in de verf. Benoem het, geef het een naam. ‘Je bent erg geschrokken,’ zie ik, ‘en ook heel boos, niet?’  
   
   
3. Vertraag nu. Dit gevoel is hetgene dat moet opgelost worden, niet die schuldvraag. Jij co-reguleert het gevoel en probeert het samen met jouw kind kleiner te maken. Je staat daarbij model en ondersteunt het proces bij jouw kleuter. Deze stap herhaaldelijk in de verf zetten zorgt voor een stapsgewijze groei in zelfstandige emotieregulatie, op lange termijn. 
   
   
4. Stel eventueel wel op een rustige manier grenzen aan het gedrag dat op dit moment te zien is. Blijven de kleuters elkaar pijn doen of wordt er oorverdovend geschreeuwd, dan begrens je heel concreet dat gedrag.  
   
   
5. Wanneer iedereen tot rust is gekomen, zowel in gedrag, maar vooral op gevoelsmatig vlak,  start je een gesprek met de focus op herstel. Moet er iets terug opgebouwd worden, zijn excuses of letterlijk terug (fysiek) contact nemen aan de orde?  
   
   

Dit laatste punt kan je enkel starten wanneer de emoties voldoende gezakt zijn. Enkel dan is een kleuter terug bereikbaar en kan hij opnieuw horen en rationeel meedenken. Doe je dit te snel en zijn de gemoederen toch nog niet volledig tot rust, zorgt dit herstelgesprek vaak heel snel voor een nieuwe escalatie.